Kosova’da Osmanlı Kitâbeleri

Yunus Emre Enstitüsü, Kosova’daki Osmanlı kitâbelerini dile getirdi. Kosova’daki Osmanlı mimarî eserleri uzun bir suskunluğun ardından ziyaretçileriyle birçok dilde konuşuyor. Ortak mesajları “gelin tanış olalım.”

Yunus Emre Enstitüsü, “Kosova Kitâbeleri” adıyla yürüttüğü Türk ve Kosova tarihi açısından önemli bir projeyi tamamladı. Osmanlı döneminden kalan birçok mimari esere sahip Kosova’daki tarihî yapıların Osmanlı Türkçesiyle yazılmış kitâbeleri, Latin harflerine çevrilip günümüz Türkçesine aktarıldı; yerli ve yabancı ziyaretçilerin de anlayabilmeleri için Arnavutça, Boşnakça ve İngilizceye çevrildi. Kitâbelerin anlamlarının levhalar hâlinde eserin görünür yerine asılmasını kapsayan bu proje sayesinde bu güzide yapıların kimliği anlaşılıyor.

Büyük bir kültür gün yüzüne çıkacak

Kosova’da hâlen canlılığını koruyan cami, dergâh, türbe, hamam, köprü, saat kulesi, çeşme gibi mimarî eserlerin büyük çoğunluğu Osmanlı dönemine ait. Bu Osmanlı yapılarının üzerindeki kitâbelerde ne söylendiğinin anlaşılmasıyla büyük bir kültürün birikimi de gün yüzüne çıkarılmış oldu. Sadece Müslümanların değil birçok inanca ve etnik kökene ev sahipliği yapmakta olan bu coğrafyada, asırlar boyunca mabetler ve hayır eserleri inşa edildi. Bu yapıların üzerindeki kitabeler ise yazıldıkları devrin dilini, tarihini, kültürünü ve bedii zevkini anlatıyor.

Kitâbeler “Gelin tanış olalım” diye sesleniyor

Bazıları, üzerlerinde bulundukları yapı için tek kaynak olan ve hüsnühattın güzel örnekleri ve süslemeleriyle göze olduğu kadar edebî ifadeleriyle de gönle seslenen bu kitâbelerin, ne yazık ki, günümüz insanı tarafından okunamadığı acı bir gerçekti. Birçok milletten ziyaretine gelen mirasçılarını yüzyıllar boyunca nakış nakış örülmüş bir medeniyetin sokaklarında gezdirmek; bilgisizliğin ve “tanış olamamanın” ürettiği önyargıları yok etmek; bütün nefaseti ve zarafetiyle göze ve gönle hitap eden bu güzelliklere dikkat çekmek projenin çıktıları olarak hedeflendi.

İçinde yaşanılan medeniyeti öğretecekler

Projenin tamamlanmasıyla birlikte insanlar, hemen her gün önünden geçtikleri, içinde yaşadıkları, namaz kıldıkları, sırtlarını dayadıkları, suyunu içtikleri yıkandıkları cami, han, hamam, çeşme, köprü ve saat kulesi gibi yapıların tarihini ve onu meydana getiren medeniyeti öğrenecekler. Proje kapsamında binası ve kitâbesi ayakta olan bütün Osmanlı eserleri üzerinde çalışmalar yapıldı. Kosova’daki Osmanlı mirası eserlere asılan bu levhalar; Arnavutça, Boşnakça, İngilizce ve günümüz Türkçesiyle binaların banilerine hayır duaları gönderilmesine vesile oluyor. Bu kitâbeler, her dilden ve dinden insana büyük bir medeniyetin bâki kalan hoş görüntülerini,  tarihini birçok dilde anlatıyor.

Binlerce eser dijital ortamda

Yunus Emre Enstitüsü’nün Kosova’nın kültürel mirasının korunması ve en güzel şekilde gelecek nesillere aktarılması yönünde yaptığı bir diğer çalışma da T.C. Merkez Bankası ve T.C. Kalkınma Bakanlığının sponsorluğunda sürdürülen “Balkanlarda Kültürel Mirasın Yeniden İnşası” Projesi. Balkanlar’daki birbirinden değerli el yazmalarının taranarak dijital ortama aktarılmasını ve bu yolla hem koruma altına alınmalarını hem de bilim dünyasının hizmetine sunulmasını kapsayan proje çerçevesinde, Bosna-Hersek, Hırvatistan ve Makedonya’dan sonra Ağustos-Eylül 2014 tarihinde Kosova’daki el yazmalarının dijital ortama aktarılması noktasında büyük bir aşama kaydedilmişti. Şimdiye kadar toplam 10 bin yazma eser ve 5 bin matbu eserin dijital ortama aktarıldığı proje kapsamında, Kosova’da Kosova Cumhuriyeti İslam Birliği, Kosova Devlet Arşivi, Yakova Şeyh Sadi Tekkesi ve Kosova Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığına bağlı Anıtları Koruma Kurumunda bulunan bini aşkın Osmanlı Türkçesi, Arapça ve Farsça yazma eser dijital ortama aktarıldı. Taranan eserlerin kataloglamasına yönelik çalışmalara da devam ediliyor.

Kosova tarih, kültür ve sanata doydu

“Kosova Kitâbeleri: Proje Tanıtımı ve Kitap Takdimi” programı Priştine Swiss Diamond Hotel’de yapıldı. Programda açış konuşmalarının ardından proje ekibi adına projenin koordinatörü ve Kosova Kitâbeleri kitabının editörü Yrd. Doç. Dr. Mehmet Samsakçı proje süreci hakkında bilgi verdi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Cumhurbaşkanlığı Klasik Türk Müziği Korosu da programın sonunda bir konser icra etti.

Kosova Kitabeleri Projesi açılışına başta Türkiye’nin Priştine Büyükelçisi Songül Ozan, Yunus Emre Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Hayati Develi, Kosova Cumhuriyeti İslâm Birliği Başkanı Müftü Naim Terneva, Diyanet İşleri Başkan Yrd. Hasan Kamil Yılmaz ve Türk Tarih Kurumu Başkanı Prof. Dr. Refik Turan olmak üzere; İstanbul Medeniyet Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. M. İhsan Karaman, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı Mustafa Budak ve Kültür ve Turizm Bakanlığı Müşaviri Ahmet Arı’nın da içinde bulunduğu çok sayıda kurum temsilcisi katıldı.